Nederlandse commissarissen willen nieuwe risico’s beter in kaart hebben

Commissarissen voelen zich nog onvoldoende voorbereid op crisissituaties, zoals stroomtekort en wateroverlast. Ook vinden zij dat frauderisico’s hoger op de agenda moeten staan. Dat blijkt uit het jaarlijkse Grant Thornton commissarissen benchmarkonderzoek van Board in Balance. Van de
162 ondervraagde commissarissen, bestuurders, rvc-secretarissen en internal auditors geeft een groot deel aan dat zij niet op de hoogte zijn van óf hebben nagedacht over draaiboeken voor bepaalde risico’s. Verbeteringen zijn bij veel risico’s daarom zeer wenselijk.

Voor het zestiende jaar op rij is onderzocht hoe commissarissen de wereld van vandaag en morgen rond én in hun eigen organisatie bekijken. Uit het onderzoek blijkt dat rvc-leden van beurgenoteerde bedrijven vinden dat er nog stappen gezet moeten worden om tot een goede uitvoering van de Verklaring Omtrent Risicobeheersing (VOR) te komen. Aanvullend valt op dat een cloud-exitstrategie, een noodplan dat ervoor zorgt dat de onderneming soepel en efficiënt kan loskoppelen van een bepaalde cloud-serviceprovider, niet vaak op orde is, terwijl commissarissen de afhankelijkheid en risico’s wel erkennen.

Risicomanagement moet beter
Uit het onderzoek wordt duidelijk dat risicomanagement meer moet zijn dan een administratieve exercitie. Ook weten commissarissen vaak niet of er überhaupt draaiboeken zijn voor bepaalde risico’s. En dat terwijl de kans op incidenten bij een groot aantal van de onderzochte risico’s de laatste jaren sterk is toegenomen. Duidelijk is dat er scenario’s moeten liggen voor bekende calamiteiten als brand en overtreding van de privacywetgeving – maar ook voor ‘nieuwe’ risico’s, zoals cybercrime, stroomtekort, wateroverlast, watertekort en het wegvallen van het internet. Deze risico’s moeten beter in kaart worden gebracht.

Dirk-Jaap Klaassen, onderzoeker bij Board in Balance: “Het samenvallen van risico’s is vaak nog onderbelicht. Opmerkelijk, want in de huidige geopolitieke context is het realistisch dat deze ‘nieuwe’ risico’s zich aandoen. En dat deze samenvallen, zoals bijvoorbeeld een cyberaanval gecombineerd met een stroomtekort. Uit het onderzoek blijkt dat hier vaak nog geen actieplan voor klaar ligt bij bedrijven.”

Algemeen beeld: ‘Commissarissen liggen met name wakker van interne zaken’
Zowel commissarissen uit de profit- als de non-profitsector liggen vaker wakker van interne dan van externe zaken. Interne zorgen hebben vaak betrekking op het eigen bestuur en/of de bestuurscultuur, maar ook over ICT – denk aan cyberweerbaarheid en AI – en de bedrijfscultuur. Extern gaan de gedachten vooral uit naar marktomstandigheden, waaronder de geopolitieke ontwikkelingen en de rol van de overheid in gedrag en regelgeving.

Bart Jonker, CFO Raad van Bestuur bij Grant Thornton: “Met toenemende geopolitieke spanningen en uitdagingen op het gebied van digitalisering verandert het speelveld waarop organisaties en commissarissen acteren. Risicomanagement is onderhevig aan deze uitdagingen en, zo blijkt uit het onderzoek, moet breder worden aangevlogen. Wij omarmen en stimuleren good governance en vinden het daarom belangrijk om te weten wat er speelt onder commissarissen. Zo groeien we mee met de ontwikkelingen die de maatschappij van ons vraagt.”

Punten van zorg
Een issue dat zeer leeft bij de ondervraagden is fraude, ook vanwege de media-aandacht ervoor. Commissarissen vinden dat fraude hoger op de beleidsagenda van hun organisatie moet komen. Een verbeterde frauderisicoanalyse helpt daarbij. Respondenten vinden dat fraude een belangrijk gesprekspunt met de controlerende accountant is en moet blijven. Het vertrouwen in de bekwaamheid van de accountant om fraude te ontdekken blijkt redelijk goed, hoewel er nog wel ruimte is voor verbetering.

Het onderzoek toont ook aan dat integriteit een belangrijk onderwerp is. Integriteit wordt vaak impliciet verondersteld aanwezig te zijn, maar niet expliciet besproken. Het algemene gevoel is dat dit onderwerp niet alleen in de organisatie, maar zeker ook in de rvc en rvb structureel en periodiek meer aandacht moet krijgen. Maar liefst 84% van de ondervraagden deelt dan ook de wens dat hier iets in gaat veranderen. Zo zijn commissarissen in bijna alle sectoren het min of meer eens dat de integriteit van zowel de rvc als de rvb jaarlijks onderzocht moet worden.